GÖREVİ YAPTIRMAMAK İÇİN DİRENME SUÇU (MUKAVEMET) NEDİR? (TCK M.265)

Görevi yaptırmamak için direnme suçu, Türk Ceza Kanunu’nun 265. maddesinde düzenleme altına alınan, uygulamada memura mukavemet suçu olarak da bilinmektedir. Kamu görevlisine (memur, polis, bekçi, zabıta, avukat, hâkim, icra memuru vs.) karşı görevini yapmasını engellemek amacıyla cebir veya tehdit kullanılması ile bu suç meydana gelmektedir.
Yine bu suçun işlenmesi sırasında kasten yaralama suçunun neticesi sebebiyle ağırlaşmış hallerinin gerçekleşmesi durumunda, ayrıca kasten yaralama suçuna ilişkin hükümler uygulanır.

TCK m.265/1: Kamu görevlisine karşı görevini yapmasını engellemek amacıyla, cebir veya tehdit kullanan kişi, altı aydan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

Şikayet Süresi: Suç şikayete bağlı suçlar arasında yer almadığından resen soruşturulur, bu nedenle herhangi bir şikayet süresi söz konusu değildir.

Uzlaşma: Görevi yaptırmamak için direnme suçu uzlaşma kapsamında bulunan suçlardan sayılmamaktadır.

Türk Ceza Kanunu Uygulamasında Kamu Görevlisi Nedir?

Bu suçun oluşması için cebir veya tehdit kullanılan mağdurun kamu görevlisi olması zorunludur. Türk Ceza Kanunu’nun 6/1-c maddesinde kamu görevlisi ‘kamusal faaliyetin yürütülmesine atama veya seçilme yoluyla ya da herhangi bir surette sürekli, süreli veya geçici olarak katılan kişi’ olarak tanımlanmıştır.

İlgili kanun maddesine göre zabıta, polis, memurlar; bilirkişi, tanık, avukat, hakim gibi yargı görevi yapanlar; belediye başkanı muhtar, milletvekili vb. gibi seçilmişler; ilçe seçim kurulu başkanı, seçim sandık başkanı gibi atanmışlar kamu görevlisi kapsamına girmektedir.

Yine 772 Sayılı Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu ile görevlerine başlayan bekçiler de Türk Ceza Kanunu maddesinde düzenlenen kamu görevlisi kapsamına girmektedir. Kamu görevlisi sayılan çarşı ve mahalle bekçilerine karşı cebir veya tehdit suçunun işlenmesi halinde görevi yaptırmamak için direnme suçu oluşacaktır.

Görevi Yaptırmamak İçin Direnme Suçunun Unsurları Nelerdir

Suçun faili kamu görevlisine karşı cebir veya tehdit suçu işleyen herkes olabilir.

Suçun kamu görevlisine karşı işlenmiş olması bu suçun oluşması için yeterli değildir. Kamu görevlisinin görevi kapsamına giren bir işi ifa ettiği sırada, kendisine karşı cebir veya tehdit kullanılmalıdır. Yani kamu görevlisinin görevi kapsamında bulunmayan bir iş yaptığı sırada veya görevi başında olmadığı bir sırada cebir ve tehdit suçu işlenirse görevi yaptırmamak için direnme suçu oluşmaz.

Kamu görevi ifa edildikten sonra kamu görevlisine karşı işlenen cebir veya tehdit görevi yaptırmamak için direnme suçunu oluşturmaz.

Görevi yaptırmamak için direnme suçunda cebir veya tehdidin belli bir yoğunluğa ulaşmış olması gerekmektedir. TCK 106’da düzenlenen tehdit suçunun kamu görevlisine karşı işlenmesi halinde görevi yaptırmamak için direnme suçunu oluşturacağı açıktır. Kamu görevlisine karşı işlenen cebir eylemi ise TCK 108’de düzenlenen cebir suçunun yoğunluğuna ulaşmasa dahi görevi yaptırmamak için direnme suçu oluşmaktadır.

Hangi Eylemler Görevi Yaptırmamak İçin Direnme Suçunu Oluşturur?

Görevi yaptırmamak için direnme suçunun oluşması için failin kamu görevlisi olan mağdura karşı cebir ve tehdit kullanması gerekmektedir. Cebir ve tehdit içeren eylemler kanunda ayrıntılı olarak belirtilmemiştir.

Cebir, kamu görevlisine karşı fiziki olarak güç kullanılmasıdır. Mesela görevini ifa eden polis memurlarına veya bekçilere vurmak, iteklemek gibi eylemlerin işlenmesi halinde görevi yaptırmamak için direnme suçu oluşacaktır.

Tehdit de haksız bir zarara veya kötülüğe uğratılacağının mağdura bildirilmesidir. Tehdit eyleminin kamu görevlisine karşı işlenmesi halinde ise görevi yaptırmamak için direnme suçu oluşacaktır. Mesela haciz mahallinde görevini ifa eden bir icra memuruna karşı borçlunun ‘seni öldüreceğim, bu mahalleye girersen seni bitiririm.’ minvalindeki söylemleri tehdit suçundan ziyade görevi yaptırmamak için direnme suçunu oluşturur.

Görevi Yaptırmamak İçin Direnme Suçunun Nitelikli Halleri ve Yaptırımları

Suçun yargı görevi yapan kişilere (avukat, hâkim, savcı, bilirkişi vs.) karşı işlenmesi halinde iki yıldan dört yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. (TCK m. 265/2)

Suçun, kişinin kendisini tanınmayacak bir hale koyması suretiyle veya birden fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi halinde, verilecek ceza üçte biri oranında artırılır (TCK m. 265/3)Suçun, silahla ya da var olan veya var sayılan suç örgütlerinin oluşturdukları korkutucu güçten yararlanılarak işlenmesi halinde, yukarıdaki fıkralara göre verilecek ceza yarı oranında artırılır. (TCK m. 265/3)

Görevi Yaptırmamak İçin Direnme Suçunda Adli Para Cezası, Erteleme veya Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararı Verilebilir Mi?

Adli Para Cezası: TCK’ya (Türk Ceza Kanunu) göre suç karşılığında hapis ve adli para cezası olmak üzere iki tür ceza yaptırımı uygulanabilir. Adli para cezası, hapis cezası ile veya tek başına uygulanabilen bir yaptırım türüdür. Görevi yaptırmamak için direnme suçu kapsamında koşulların sağlanması halinde hapis cezası adli para cezasına çevrilebilmektedir.

Erteleme: Cezanın ertelenmesi, mahkeme tarafından mahkûmiyet kararıyla belirlenen hapis cezasının cezaevinde infaz edilmesinden şartlı olarak vazgeçilmesidir. Görevi yaptırmamak için direnme suçu kapsamında koşulların sağlanması halinde erteleme kararı verilebilmektedir.

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması: Sanık hakkında hükmolunan cezanın belli bir denetim süresi içerisinde sonuç doğurmaması, denetim süresi boyunca kasıtlı bir suç işlenmez ve yükümlülüklere uygun davranılırsa ceza kararının ortadan kaldırılması ve davanın düşmesine yol açan bir cezanın bireyselleştirilmesi kurumudur. Görevi yaptırmamak için direnme suçu kapsamında koşulların sağlanması halinde hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilmektedir.

GÖREVİ YAPTIRMAMAK İÇİN DİRENME SUÇUNDA MAĞDURUN TAZMİNAT HAKKI

Maddi Tazminat Davası

Kamu görevlisine karşı görevi yaptırmamak için direnme suçunun işlenmesi sırasında ve suç işlendikten sonra mağdurun maddi olarak zarara uğraması halinde suçu işleyen sanıklara karşı maddi tazminat davası açılabilmektedir. Bu davanın açılabilmesi için mağdurun maddi bir zararının bulunması zorunlu unsurdur. Bu zarar mağdurun eşyalarının zarar görmesi, yaralanma sebebiyle hastanede görülen tedavi masrafları gibi zararlar olabileceği gibi yaralanma sebebiyle bir maluliyetin söz konusu olması halinde maluliyet oranınca tespit edilecek meslekte iş gücü kaybı tazminatını da kapsamaktadır.

Manevi Tazminat Davası

Görevi yaptırmamak için direnme suçunun işlenmesi sebebiyle kişilik hakları zarara uğrayan mağdur suçu işleyen sanıklara karşı manevi tazminat davası açabilmektedir. Manevi zararın kapsamı kanunda tanımlanmamış olmakla birlikte cebir uygulanması sebebiyle mağdurun yaralanması, tehdit söylemleri nedeniyle mağdurun ruhsal ve psikolojik olarak yıpranmış olması gibi olaylar manevi tazminat davasına konu olabilmektedir. Manevi tazminat tutarı hâkim tarafından somut olayın özelliklerine göre tespit edilmektedir.

GÖREVİ YAPTIRMAMAK İÇİN DİRENME (MUKAVEMET) SUÇU İLE İLGİLİ KARARLAR

OFİSİMİZDEKİ NETİCELENEN DOSYALARDA VERİLEN BAZI KARARLAR

Davalının ceza dosyası ile de sabit olan hakaret eylemi nedeniyle kişilik hakları saldırıya uğrayan davacı lehine manevi tazminata hükmedilmesi gerekmektedir.

Her ne kadar davalının davacıya karşı işlediği hakaret eylemi sebebiyle yargılandığı Ladik Asliye Ceza Mahkemesinin 2016/…. esas 2017/….karar sayılı dosyasında davalı hakkındaki mahkumiyet hükmünün  açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilmiş ve  bu yönüyle hukuk hakimini bağlayıcı bir mahkumiyet hükmü yok ise de, ceza dosyasında alınan beyanlar ve CD izleme tutanağına göre, davalının davacıya karşı hakaret eyleminde bulunduğu, bu eyleminin davacının kişilik haklarına saldırı mahiyetinde olduğu anlaşılmıştır. (Samsun Bölge Adliye Mahkemesi 5.HD 22.10.2019, 2019/2227 E 2019/2049 K)

Sanıkların çarşı ve mahalle bekçisi olarak görev yapan katılanlara karşı hakaret ve direnme eylemini gerçekleştirdikleri dosya kapsamında sabit olup görevi yaptırmamak için direnme suçundan cezalandırılmaları gerekmektedir.

‘…katılanların alkol alan sanıkları uyarmak amacıyla yanlarına gittikleri, sanıkların katılanlara hitaben, herkesin duyabilme ve algılayabilme imkanının bulunduğu ortamda fikir ve eylem birliği içerisinde, "Siz kimsiniz, siktirin gidin, biz bekçiye kimlik vermeyiz", "Bizi burdan kimse gönderemez" şeklinde sözler söyleyerek kamu görevlisine görevinden dolayı hakaret suçunu işlediklerini ve olaya müdahale eden katılanlara eylemli direnmede bulunmaları üzerine katılanların takviye ekip talep ettikleri, eylemli direnme sırasında sanıkların katılanlara adli muayene raporu ile örtüşecek şekilde yaralayarak üzerlerine atılı birden fazla kişi ile görevi yaptırmamak için direnme suçu ile fikir ve eylem birliği içerisinde katılan Y.E’nin üniformasını yırtarak üzerlerine atılı kamu malına zarar verme suçlarını işlediklerinin….’ (Samsun 5.Asliye Ceza Mahkemesi 24.09.2019, 2018/1272 E 2019/1461 K)

Sanıkların görevlerini ifa ettikleri sırada polis memurlarına karşı direnmesi ve cebir uygulaması karşısında görevi yaptırmamak için direnme suçunun oluştuğu açıktır.

‘…katılan Çetin'in şahsın kaçmaması için kolundan tutması üzerine Melisa'nın "Sen benim elimi kolumu tutamazsın. Bana vuramazsın. Sen, nasıl polissin? Seni kim polis yaptı? Yazıklar olsun. Allah, belanızı versin." diyerek katılanlara direnmeye başladığını, bu nedenle Melisa'ya yakınlarını çağırmasını söylediklerini, bundan yaklaşık 2-3 dakika kadar sonra yanlarına iki bayan şahsın daha geldiğini, durumu kendilerine anlattıklarını, şahısların da kendileri ile gelmek istediğini beyan etmeleri üzerine tam olarak ekip arabasına binecekleri sırada ismini sonradan öğrendikleri Dilara’nın bağırarak "Kardeşimi götüremezsiniz." dediğini ve aynı anda katılanlara vurmaya başladığını, elleri ile katılan Çetin'in yüzüne vurarak yüzünü tırnakları ile tırmaladığını, bu sırada katılan Özkan'ın araya girmeye çalıştığını, bu sırada yaşanan arbededen yararlanarak kaçmaya çalışan Melisa'yı katılan Özkan'ın tuttuğunu, bunun üzerine Melisa'nın Özkan'ın yakasından tutarak boğazına sarıldığını, Dilara ile birlikte olay yerine gelen Hanife'nin de katılanlara bağırıp katılanları itip kaktığını, şahısların bu tavırları üzerine zor kullanarak Melisa'yı ve Hanife'yi ekip otosuna bindirdiklerini, ardından Dilara'nın yanlarından kaçtığını…’ (Samsun 2. Asliye Ceza Mahkemesi 03.12.2019, 2019/284 E 2019/630 K)

EMSAL YARGITAY KARARLARI

Suçun kamu görevlisine karşı işlenmesi halinde görevi yaptırmamak için direnme suçu oluşur.

‘Trafik güvenliğini tehlikeye sokan sanık hakkında, kanun gereği işlenen suça müdahale görev ve yetkisi bulunan katılan polis memurunun işlem yapmak için söz konusu arabaya yönlendiği ve arabanın kapısını açmak istediği sırada sanığın, katılanın işlem yapmasını engellemek için durmayarak saldırıda kullanmaya elverişli silahtan sayılan araba ile onu … metre sürükleyerek basit tıbbi müdahale ile giderilemeyecek nitelikte yaralanmasına sebebiyet verdiğinin anlaşılması karşısında, görevi yaptırmamak için direnme suçunun cebir unsuru gerçekleştiğinden, eyleminin görevi yaptırmamak için direnme suçunu oluşturduğu ve 5237 Sayılı TCK'nin ilgili maddeleri gereğince cezalandırılması gerektiği gözetilmeden, suç vasfında yanılgıya düşülerek yazılı şekilde kasten yaralama suçundan cezalandırılmasına karar verilmesi, bozmayı gerektirmiştir’ (Yargıtay 3.CD, 29.05.2019, 2019/12327 E 2019/11844 K)

Görevi yaptırmamak için direnme suçunun oluştuğunun kabulü için cebir ve tehdit hususlarının varlığının tartışılması gerekir.

TCK'nın …. maddesinde "görevi yaptırmamak için direnme" başlığıyla "seçenekli hareketli" ve "amaçlı bir fiil" olarak düzenlenen ve görevin yapılmasını önleme maksadıyla kamu görevlisine karşı gelinmesi eylemleri cezalandırılan suç tipinde; hareketin icra vasıtalarının "cebir veya tehdit" şeklindeki icrai davranışlarla işlenebileceğinin öngörüldüğü ve belirtilen tipik hareketleri içermeyen pasif direnme fiillerinin bu suçu oluşturmayacağı göz önüne alındığında, sanık ...’in olay günü, aracını uygunsuz park etmesi nedeniyle hakkında cezai işlem uygulamak isteyen polis memuru müştekileri engellemeye çalıştığı biçiminde kabul edilen eyleminde, 20/08/2009 tarihli tutanak içeriği ve müşteki beyanlarında kamu görevlisine görevini yaptırmamak için gerçekleştirilen cebir veya tehdit eyleminden açıkça bahsedilmemesi karşısında, direnme suçunda aranan cebir veya tehdit unsurlarının somut olayda ne şekilde gerçekleştiği kanıtlara dayalı olarak tartışılıp gösterilmeden, CMK'nın .. maddesine aykırı olarak, hakkında eksik inceleme ve yetersiz gerekçeyle mahkumiyet kararı verilmesi, bozmayı gerektirmiştir. (Yargıtay <18.CD, 20.05.2019, 2017/4446, 2019/9139 K)

Söylemlerin sonuç almaya elverişli ve mağdurlar üzerinde ciddi bir korku ve endişe uyandıracak nitelikte bulunmaması halinde görevi yaptırmamak için direnme suçu oluşmaz.

Olay tutanağı, tanık ... ve müştekilerin aşamalardaki anlatımlarından sanığın kendilerine yönelik vurma eyleminin olmadığını belirttikleri, yine sanığın kolluk güçlerine söylediği kabul edilen, “sen kimsin ki bize GBT yapıyorsun, hem bizim amcamızın oğlu da polis, sorgu yapmadan kimliklerimizi ver” biçimindeki sözlerin, sonuç almaya elverişli, objektif olarak mağdurlar üzerinde ciddi bir korku ve endişe doğuracak nitelikte bulunmaması nedeniyle, görevi yaptırmamak için direnme suçunun unsuru olan tehdit suçunu oluşturmadığı gözetilmeden hükümlülük kararı verilmesi, hükmün bozma sebebidir. (Yargıtay 18.CD, 15.05.2019, 2017/4099 E 2019/9036 K)

Görevi yaptırmamak için direnme suçunun silahla işlenmesi halinde cezada artırım yapılması gerekmektedir.

‘Suça sürüklenen çocuk ...’ın 09.10.2009 tarihli görevi yaptırmamak için direnme suçunu silahtan sayılan taş ile işlediği kabul edilmesine rağmen cezada artırım yapılmaması bozmayı gerektirmiştir.’ (Yargıtay 16.CD 24.04.2019, 2019/2334 E 2019/2331 K)